W dzisiejszych czasach ze wszystkich stron bombardują nas oferty różnych usług, także tych związanych ze zdrowiem, dobrostanem czy rozwojem osobistym. Osobie nie mającej na co dzień kontaktu z zagadnieniami dotyczącymi tego obszaru może być trudno zdecydować, czy proponowana jej usługa jest potrzebna, a jeśli tak – to do jakiego specjalisty powinna się udać. Dodatkową trudność może stanowić wybór osoby o odpowiednim wykształceniu i kompetencjach tak, aby ewentualna wizyta okazała się dla nas pomocna, a nie stanowiła jedynie sposobu na zasilenie czyjejś kieszeni naszymi pieniędzmi. 

W niniejszym tekście skupimy się na gronie specjalistów, których usługi często są mylone, w rzeczywistości jednak mają odmienny charakter, choć często się uzupełniają, współpracując ze sobą z jednym klientem lub pacjentem w sposób komplementarny:  

• Psycholog  
• Psychoterapeuta  
• Dietetyk  
• Psychodietetyk  
• Lekarz medycyny  

Oczywiście, chcąc uczciwie wymienić wszystkie zawody koncentrujące się wokół obszaru zdrowia i dobrego samopoczucia, należałoby wymienić także szereg innych specjalistów, takich jaki fizjoterapeuci, trenerzy, coachowie i cały personel służby zdrowia. Celem tego tekstu nie jest jednak wyczerpanie tematu, a jedynie dokonanie pewnego praktycznego (choć siłą rzeczy zawężonego) rozróżnienia.   

Psycholog  

Za psychologa uważa się absolwenta 5 letnich, magisterskich studiów psychologicznych. Wykształcenie to przygotowuje do rozumienia zjawisk zachodzących w obrębie ludzkiej psychiki, jednak ma przede wszystkim charakter teoretyczny. Dlatego też zazwyczaj psychologowie poszerzają swoje kompetencje w ramach staży i szkoleń przygotowujących ich do pracy w określonym obszarze swojego zawodu.   

Wbrew powszechnym wyobrażeniom, praca psychologa nie musi polegać na pomocy osobom dotkniętym chorobą psychiczną. Psychologowie zajmują się również m.in. szeroko rozumianym poradnictwem, pomocą psychologiczną, świadczą usługi z zakresu interwencji kryzysowej a także prowadzą szkolenia i treningi z zakresu rozwoju osobistego. Część absolwentów psychologii pracuje także w takich obszarach jak psychologia reklamy, HR czy psychologia wychowawcza lub psychologia sportu.  

Pracując “w gabinecie” (np. w ramach poradni zdrowia psychicznego, szpitala czy prywatnego ośrodka), psycholog często zajmuje się tworzeniem diagnozy psychologicznej, która stawiana jest w oparciu o szczegółowy wywiad oraz (czasami) o wyniki specjalistycznych testów psychologicznych, wypełnianych przez osobę badaną. Na podstawie diagnozy może następnie sformułować ewentualne wskazania terapeutyczne lub treść opinii czy orzeczenia, jeśli taki był cel wizyty (np. o posiadanych predyspozycjach lub zdolności do wykonywania określonego rodzaju pracy). W ramach rozmowy z klientem lub pacjentem, psycholog świadczy także profesjonalną pomoc psychologiczną, udziela wsparcia, poradnictwa oraz psychoedukacji. Praca psychologa powinna przebiegać w oparciu o Kodeks Etyczno-Zawodowy Psychologa, w atmosferze spokoju, empatii i otwartości na drugiego człowieka.  

Psychoterapeuta  

Psychoterapeuta to osoba z wykształceniem wyższym (najczęściej psychologicznym, ale nie jest to konieczny wymóg), który ukończył (lub jest w trakcie) dodatkową, co najmniej 4-letnią szkołę psychoterapii. Jest to specjalistyczna metoda leczenia dolegliwości i problemów, w których istotną rolę odgrywają czynniki psychiczne. Istnieje wiele nurtów i podejść w psychoterapii, dlatego warto liczyć się z faktem, że poszczególni psychoterapeuci mogą różnić się między sobą stosowanymi metodami oraz aspektami psychiki, wokół których koncentrują proces terapeutyczny. Badania wykazują jednak, że wszystkie wiodące nurty psychoterapeutyczne charakteryzują się porównywalną skutecznością.  

Do najczęściej spotykanych nurtów w psychoterapii należą:  

• psychoterapia psychodynamiczna,  
• psychoterapia poznawczo–behawioralna,  
• psychoterapia systemowa,  

• psychoterapia humanistyczna,  
• psychoterapia interpersonalna. 

Psychoterapia może mieć także różne formy. Wyróżniamy psychoterapię indywidualną (spotkanie sam na sam z terapeutą) grupową oraz psychoterapię par. Wszystkie warianty różnią się pomiędzy sobą specyfiką pracy terapeutycznej i oddziaływania na pacjentów, dlatego w celu wyboru odpowiedniej dla siebie formy, warto skonsultować się z wybranym psychoterapeutą.  

Dietetyk  

Dietetyk jest specjalistą z obszaru ochrony zdrowia, posiadający wykształcenie z zakresu żywienia człowieka zdrowego oraz chorego. W swojej pracy dietetyk ma za zadanie uwzględniać wpływ różnych rodzajów żywności i zawartych w niej składników na funkcjonowanie organizmu. Z tego powodu musi posiadać szczegółową wiedzę z zakresu właściwości poszczególnych produktów, a także specyfiki funkcjonowania ludzkiego organizmu od strony anatomicznej, fizjologicznej oraz biochemicznej.   

Dietetyk zajmuje się żywieniem (najczęściej poprzez układanie zbilansowanych jadłospisów) osób indywidualnych a także planowaniem żywienia większych grup (żywienie zbiorowe). Ułożenie jadłospisu dla konkretnej osoby zawsze powinno być poprzedzone szczegółowym wywiadem żywieniowym, który stanowi punkt wyjścia do utworzenia spersonalizowanej diety. Ponadto, dietetyk zajmuje się również udzielaniem porad i konsultacji dietetycznych oraz upowszechnianiem wiedzy na temat prawidłowego żywienia. Praktyka zawodowa tego specjalisty powinna także być nierozłącznie związana z promowaniem zdrowego stylu życia oraz ciągłym aktualizowaniem zdobytej wiedzy.  

Psychodietetyk  

Psychodietetyk to specjalista, który łączy wiedzę z zakresu zdrowego odżywiania oraz psychologii. Najczęściej jest to osoba, która ukończyła podyplomowe studia na kierunku psychodietetyka lub posiada wykształcenie wyższe z obu dziedzin – zarówno psychologii, jak i dietetyki a następnie w sposób skuteczny integruje wiedzę z obu dziedzin. Połączenie psychologii oraz dietetyki pozwala na szersze rozumienie problemów związanych z żywieniem, takich jak nadwaga, otyłość czy zaburzenia odżywiania (np. napadowe objadanie się, ortoreksja, anoreksja czy bulimia).  

Wykorzystanie wiedzy psychologicznej w kontekście żywienia jest cenne, ponieważ okazuje się, że to od realiów naszej psychiki (naszych emocji, myśli, wyobrażeń, cech osobowości, motywacji, wytrwałości etc.) w znacznej mierze zależy sposób, w jaki się odżywiamy i jak traktujemy swoje ciało. Współpraca z psychodietetykiem pozwala koncentrować się nie tylko wokół funkcjonowania organizmu klienta i skomponowaniem dla niego odpowiedniego jadłospisu, ale również skupia się na tym, w jaki sposób utrzymać odpowiedni poziom wiary w siebie, motywacji i zaangażowania we wdrażaniu zdrowej diety w życie. Dzięki odpowiedniemu podejściu oraz wsparciu, możliwe jest ukształtowanie nowych, korzystnych nawyków w sposób trwalszy, skuteczniejszy i możliwie komfortowy.  

Psychodietetyk jest także osobą posiadającą przynajmniej podstawową wiedzę z zakresu psychopatologii, z tego względu jest też przygotowany do tego, aby rozpoznać ewentualne przejawy zaburzeń odżywiania oraz innych psychologicznych uwarunkowań nieprawidłowych nawyków żywieniowych (np. zaburzeń afektywnych). Posiada również wiedzę, jakie kroki należy podjąć, aby pomóc takiej osobie – często wymaga to współpracy z innymi specjalistami (np. psychoterapeutą lub lekarzem).  

W tym kontekście łatwo zauważyć, że praca psychodietetyka ma charakter interdyscyplinarny. Dzięki temu może on rozumieć problemy żywieniowe pacjenta w sposób całościowy – zarówno od strony psychologicznej, jak i biologicznej. Pozwala to na szersze zrozumienie przyczyn trudności, np. z utrzymaniem prawidłowej masy ciała oraz podjęcie skuteczniejszych działań, uwzględniających nie tylko płaszczyznę cielesną, ale również emocjonalną oraz ogół rzeczywistości psychologicznej pacjenta.   

Psychiatra  

Psychiatra jest lekarzem medycyny, który na swojej ścieżce kształcenia ukończył specjalizację psychiatryczną. Świadczy on pomoc osobom borykającymi się z trudnościami natury psychicznej. Nie muszą to być choroby psychiczne o ciężkim przebiegu, tak jak często ma to miejsce w potocznych wyobrażeniach – psychiatra pomaga również osobom cierpiącym na problemy z nastrojem, lękiem czy mniej lub bardziej poważnymi postaciami depresji.   

Łatwo zauważyć tutaj wspólny obszar działań z psychologiem oraz psychoterapeutą. Wszyscy Ci specjaliści często działają zamiennie lub komplementarnie, w zależności od stanu pacjenta i jego potrzeb. Lekarz psychiatra tym różni się od psychologa lub psychoterapeuty, że jego główną rolą jest diagnoza oraz sformułowanie dalszych zaleceń, szczególnie w kontekście farmakoterapii. Lekarz psychiatra jest osobą, która decyduje, czy u danego pacjenta występuje potrzeba przepisania leków, instruuje, w jaki sposób je dawkować i informuje na temat ich działania. W wielu przypadkach zaburzeń psychicznych zaleca się jednoczesne korzystanie z usług psychoterapeuty oraz farmakoterapię (która zawsze odbywa się w kontakcie z lekarzem psychiatrą).