Zaburzenia odżywiania: co warto o nich wiedzieć?

helena-lopes-R9-N8kkRdDk-unsplash (1)

Zaburzenia odżywiania to poważne problemy zdrowotne, które dotyczą nie tylko ciała, ale również psychiki. Choć często kojarzone są z obsesją na punkcie wyglądu, ich przyczyny i objawy są znacznie bardziej złożone. W tym artykule przyjrzymy się, czym są zaburzenia odżywiania, jakie są ich najczęstsze formy oraz jakie sygnały alarmowe mogą wskazywać na ich rozwój.



Czym są zaburzenia odżywiania?

Zaburzenia odżywiania to grupa schorzeń psychologicznych, które charakteryzują się niezdrowym podejściem do jedzenia, masy ciała i obrazu swojego ciała. Choć chorujący na zaburzenia odżywiania często bagatelizują szkodliwość swoich zachowań, ich konsekwencje mogą być poważne, prowadząc chorującą osobę do osłabienia, pogorszenia ogólnego stanu zdrowia, problemów hormonalnych a nawet do uszkodzeń narządów i śmierci.

Według klasyfikacji diagnostycznych takich jak DSM-5 (Diagnostyczny i Statystyczny Podręcznik Zaburzeń Psychicznych) oraz ICD-11 (Międzynarodowa Klasyfikacja Chorób), do zaburzeń odżywiania zalicza się kilka głównych jednostek chorobowych, z których każda ma swoje unikalne cechy diagnostyczne. Zaburzenia te dotyczą osób w różnym wieku, choć najczęściej pojawiają się w okresie adolescencji i wczesnej dorosłości.



Najczęstsze zaburzenia odżywiania

1. Anoreksja psychiczna (anorexia nervosa)

Anoreksja to jedno z najbardziej znanych, a jednocześnie najgroźniejszych zaburzeń odżywiania. Charakteryzuje się restrykcyjnym ograniczaniem spożywanych kalorii, silnym lękiem przed przytyciem oraz zniekształconym obrazem własnego ciała.

Objawy anoreksji mogą obejmować:

  • Drastyczne ograniczanie jedzenia, unikanie pewnych grup pokarmowych.
  • Nadmierne ćwiczenia fizyczne.
  • Utrata masy ciała do poziomu znacznie poniżej normy dla wieku i wzrostu.
  • Problemy hormonalne (np. brak miesiączki u kobiet).
  • Problemy z sercem, układem kostnym i skórą.

Anoreksja często prowadzi do izolacji społecznej, depresji oraz problemów w relacjach międzyludzkich. W skrajnych przypadkach może wymagać hospitalizacji i leczenia żywieniowego, aby zapobiec zagrażającym życiu powikłaniom.

2. Bulimia psychiczna (bulimia nervosa)

Bulimia charakteryzuje się epizodami niekontrolowanego objadania się, po których następują działania kompensacyjne, takie jak prowokowanie wymiotów, nadużywanie środków przeczyszczających lub intensywne ćwiczenia.

Objawy bulimii mogą obejmować:

  • Regularne epizody objadania się, często w tajemnicy.
  • Uczucie braku kontroli podczas jedzenia.
  • Wyraźne ślady po prowokowaniu wymiotów (np. zgrubienia na dłoniach, uszkodzenie szkliwa zębów).
  • Wahania masy ciała.

Osoby cierpiące na bulimię często odczuwają silne poczucie wstydu i winy, co utrudnia im poszukiwanie pomocy. Leczenie zazwyczaj obejmuje psychoterapię oraz wsparcie dietetyczne.

3. Zespół kompulsywnego objadania się (binge eating disorder, BED)

To najczęstsze zaburzenie odżywiania, które polega na powtarzających się epizodach objadania się bez działań kompensacyjnych, takich jak wymioty.

Objawy BED mogą obejmować:

  • Spożywanie bardzo dużych ilości jedzenia w krótkim czasie.
  • Jedzenie w samotności z powodu wstydu.
  • Uczucie winy i wstręt do siebie po epizodzie objadania się.
  • Wzrost masy ciała, co często prowadzi do otyłości.

Konsekwencje zespołu kompulsywnego objadania się obejmują nie tylko problemy zdrowotne, takie jak cukrzyca typu 2 czy nadciśnienie, ale również trudności emocjonalne i społeczne. Terapia behawioralno-poznawcza jest często skutecznym narzędziem w leczeniu BED.

4. Ortoreksja

Choć nie jest oficjalnie uznawana w klasyfikacjach DSM-5 czy ICD-11, ortoreksja zyskuje na uwadze w środowisku medycznym. Polega na obsesji na punkcie zdrowego jedzenia.

Objawy ortoreksji mogą obejmować:

  • Obsesyjne czytanie etykiet produktów spożywczych.
  • Eliminowanie coraz większej liczby grup pokarmowych.
  • Poczucie winy po zjedzeniu czegoś uznawanego za „niezdrowe”.
  • Izolacja społeczna wynikająca z rygorystycznych zasad żywieniowych.

Ortoreksja może prowadzić do niedoborów żywieniowych oraz znacznego obniżenia jakości życia, w tym wycofania z życia społecznego i emocjonalnego. W terapii kluczowe jest zrozumienie, że zdrowie to także równowaga i elastyczność w podejściu do jedzenia.

5. Pica

To zaburzenie polegające na spożywaniu substancji niejadalnych, takich jak ziemia, kreda, czy papier. Może być związane z niedoborami żywieniowymi lub problemami psychicznymi.

Objawy pica mogą obejmować:

  • Powtarzające się spożywanie niejadalnych substancji przez co najmniej miesiąc.
  • Problemy zdrowotne wynikające z jedzenia substancji toksycznych lub trudnych do strawienia.

Pica występuje najczęściej u dzieci, kobiet w ciąży i osób z niepełnosprawnościami intelektualnymi. Leczenie wymaga interdyscyplinarnego podejścia, obejmującego zarówno wsparcie medyczne, jak i psychoterapię.



Sygnały alarmowe zaburzeń odżywiania

Wczesne rozpoznanie zaburzeń odżywiania może uratować zdrowie, a nawet życie danej osoby. Oto kilka kluczowych sygnałów, które mogą świadczyć o rozwijającym się problemie:

  1. Zmiany w nawykach żywieniowych:
    • Ograniczanie jedzenia, pomijanie posiłków.
    • Unikanie jedzenia w obecności innych osób.
    • Nagle pojawiające się diety eliminacyjne.
  2. Zmiany fizyczne:
    • Utrata masy ciała lub szybkie wahania wagi.
    • Zmęczenie, zawroty głowy, omdlenia.
    • Problemy skórne, wypadanie włosów, łamliwość paznokci.
  3. Zmiany w zachowaniu i emocjach:
    • Nadmierne skupienie na kaloriach, jedzeniu i wyglądzie.
    • Wycofanie społeczne, unikanie spotkań towarzyskich.
    • Wahania nastroju, depresja, lęk.
  4. Działania kompensacyjne:
    • Prowokowanie wymiotów, nadużywanie środków przeczyszczających.
    • Nadmierne ćwiczenia fizyczne, często pomimo wyczerpania organizmu.

Przyczyny zaburzeń odżywiania

Zaburzenia odżywiania są wynikiem złożonych interakcji wielu czynników. Wśród najczęstszych wymienia się:

  • Biologiczne: genetyczne predyspozycje, zaburzenia hormonalne, nieprawidłowości w funkcjonowaniu mózgu.
  • Psychologiczne: struktura osobowości, niska samoocena, perfekcjonizm, traumy z przeszłości.
  • Społeczne: presja kulturowa dotycząca wyglądu, wpływ mediów społecznościowych, trudne relacje rodzinne.


Jak pomóc osobie z zaburzeniami odżywiania?

Rozmawiaj: Wyrażaj swoje obawy w sposób wspierający i nieoceniający.

Szukaj pomocy specjalistycznej: Psychoterapia a czasem również leczenie farmakologiczne, są kluczowe w procesie zdrowienia. W niektórych sytuacjach potrzebna jest także hospitalizacja osoby chorej – ocenia to lekarz psychiatra (on także odpowiada za farmakoterapię).

Unikaj krytyki: Staraj się nie komentować wyglądu, wagi czy nawyków żywieniowych danej osoby.

Edukacja: Ucz się o zaburzeniach odżywiania, aby lepiej zrozumieć, przez co przechodzi bliska osoba

Skutki nieleczonych zaburzeń odżywiania

Nieleczone zaburzenia odżywiania mogą prowadzić do poważnych problemów zdrowotnych, takich jak:

  • Uszkodzenie serca, nerek i wątroby.
  • Osteoporoza spowodowana niedoborem składników mineralnych.
  • Zaburzenia rytmu serca, które mogą zagrażać życiu.
  • Rozwijające się problemy psychiczne, takie jak depresja i lęk.


Podsumowanie

Zaburzenia odżywiania to poważne schorzenia, które wymagają uwagi i profesjonalnej pomocy. Kluczowe jest wczesne rozpoznanie problemu oraz wsparcie ze strony bliskich i specjalistów. Jeśli zauważasz u siebie lub kogoś z otoczenia objawy zaburzeń odżywiania, nie zwlekaj z szukaniem pomocy. Im szybciej zostanie wdrożona terapia, tym większe szanse na pełne zdrowienie. W celu uzyskania profesjonalnej pomocy możesz umówić się na wstępną konsultację psychologiczną przez tę stronę w zakładce kontakt.

Facebook
Twitter
LinkedIn
Pinterest